Ως δημοσιογράφος που καλύπτει εταιρείες καταναλωτικών αγαθών για τη Wall Street Journal, η Saabira Chaudhuri άρχισε να ερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα πλαστικά μπουκάλια μετέτρεψαν την αγορά εμφιαλωμένου νερού, από μια περιστασιακή πολυτέλεια σε εστιατόριο, σε ένα καθημερινό αγαθό. Όμως, αυτή η αλλαγή είχε βαρύ τίμημα: περισσότερα πλαστικά μιας χρήσης στους χώρους υγειονομικής ταφής.
Ερευνώντας βαθύτερα την ιστορία, ανακάλυψε ότι εταιρείες όπως η Coca-Cola Co., η PepsiCo Inc. και η Nestlé SA γνώριζαν το πρόβλημα εδώ και δεκαετίες. Η Chaudhuri άρχισε να παρακολουθεί πώς τα πλαστικά απορρίμματα έγιναν τόσο διαδεδομένα και γιατί επιμένουν, παρά τη δημόσια κατακραυγή.
Το βιβλίο της, Consumed: How Big Brands Got Us Hooked on Plastic («Καταναλωμένοι: Πώς οι μεγάλες μάρκες μάς έθισαν στο πλαστικό»), κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ στις 7 Οκτωβρίου. Η Saabira Chaudhuri απαντά σε ερωτήσεις γύρω από τη μάστιγα των πλαστικών αποβλήτων.
Υποστηρίζετε ότι η ρίζα του προβλήματος είναι η «αναλώσιμη» νοοτροπία ότι τα σκουπίδια έγιναν επιχειρηματικό μοντέλο, όχι παραπροϊόν.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η βιομηχανία έκανε σκόπιμη στροφή. Ο Lloyd Stouffer, σημαντική φιγούρα του κλάδου, είχε πει ανοιχτά ότι τα πλαστικά πρέπει να μετακινηθούν από τα ανθεκτικά προϊόντα στα αναλώσιμα, γιατί οι εταιρείες βγάζουν περισσότερα χρήματα πουλώντας κάτι χιλιάδες φορές παρά μία.
Έτσι, ο κλάδος μάς «πούλησε» την ιδέα της υγιεινής, της ευκολίας, του μοντερνισμού, ακόμη και του φεμινισμού, λιγότερο σιδέρωμα, ευκολότερο μαγείρεμα. Ορισμένα από αυτά τα πλεονεκτήματα όντως βελτίωσαν τη ζωή, επομένως δεν πρέπει να δαιμονοποιούμε συνολικά τα πλαστικά. Όμως, οι εταιρείες έβλεπαν τα σκουπίδια να συσσωρεύονται και σε μεγάλο βαθμό τα αγνοούσαν.
Στο βιβλίο αναφέρεστε στις μάχες για τα πλαστικά κουτιά φαγητού και τις πάνες μιας χρήσης. Γιατί είναι σημαντικά αυτά τα παραδείγματα;
Η υπόθεση των McDonald’s στα τέλη της δεκαετίας του 1980 φαινόταν σαν νίκη των ακτιβιστών: η εταιρεία εγκατέλειψε τα πολυεστερικά κουτιά. Όμως η νίκη ήταν κενή. Απλώς τα αντικατέστησε με χάρτινα κουτιά μιας χρήσης, τα οποία επίσης δεν ανακυκλώνονται εύκολα όταν εμποτιστούν με λίπη και φαγητό. Το βασικό επιχειρηματικό μοντέλο της ευκολίας παρέμεινε ανέπαφο.
Όσον αφορά τις πάνες, τα αναλώσιμα έγιναν τόσο βαθιά ριζωμένα που οι υφασμάτινες επιλογές θεωρούνται πλέον ανέφικτες. Συχνά ξεχνάμε ότι παλιά υπήρχε το μοντέλο υπηρεσίας πανών, οι εταιρείες συνέλλεγαν, έπλεναν και επέστρεφαν τις πάνες. Αυτό το μοντέλο επαναχρησιμοποίησης εξαφανίστηκε. Τα πλαστικά βοήθησαν να πεθάνει, και όταν χάθηκε, τα αναλώσιμα έγιναν η μοναδική επιλογή.
Οι εταιρείες δεν θέλουν να φαίνονται ότι αθετούν τις υποσχέσεις τους. Γιατί δεν μπορούν να λύσουν το πρόβλημα;
Επειδή έχουν χτίσει ολόκληρες επιχειρήσεις πάνω στην αναλώσιμη χρήση. Για να το αναιρέσουν, θα έπρεπε να ξεκινήσουν από την αρχή, κάτι που δεν θα κάνουν εκτός αν η νομοθεσία υποχρεώσει όλους να κινηθούν μαζί.
Τα στελέχη παραδέχονται ότι αν λανσάρουν ένα επαναχρησιμοποιούμενο ή συμπυκνωμένο προϊόν, αλλά οι ανταγωνιστές τους δεν το κάνουν, χάνουν μερίδιο αγοράς και αναγκάζονται να επιστρέψουν στο παλιό μοντέλο. Οι δημόσιες εταιρείες φοβούνται την αντίδραση των μετόχων αν δράσουν μόνες τους. Γι’ αυτό η ρύθμιση είναι απαραίτητη, καθώς εξισώνει το πεδίο.
Βλέπετε τα εναλλακτικά υλικά ως λύση;
Μερικώς, αλλά όχι από μόνα τους. Χρειάζεται να επιστρέψουμε στο μοντέλο της επαναχρησιμοποίησης και της μείωσης της συσκευασίας, όχι απλώς να αλλάξουμε υλικό. Το χαρτί έχει περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Τα «βιοδιασπώμενα» πλαστικά συχνά αποτελούν παραπλάνηση (greenwashing), δεν αποσυντίθενται στους χώρους ταφής, ή αν το κάνουν, εκλύουν μεθάνιο.
Η υποδομή παίζει επίσης ρόλο. Συστήματα κομποστοποίησης για βιοδιασπώμενα πλαστικά ουσιαστικά δεν υπάρχουν στις ΗΠΑ. Επομένως, τα νέα υλικά βοηθούν μόνο αν συνοδεύονται από συστήματα που μπορούν να τα επεξεργαστούν.
Τι γίνεται με την ανακύκλωση; Υπάρχει εύκολη λύση;
Ένα παραγνωρισμένο βήμα είναι η τυποποίηση της συσκευασίας. Σήμερα, τα χρωματιστά πλαστικά, όπως τα κόκκινα μπουκάλια σαμπουάν ή τα πράσινα δοχεία απορρυπαντικού, δεν μπορούν να ανακυκλωθούν σε κλειστό κύκλο. Αντίθετα, υποβαθμίζονται σε γκρίζα προϊόντα, όπως σωλήνες.
Αν κάθε μπουκάλι απορρυπαντικού ήταν λευκό και κάθε μπουκάλι σαμπουάν διάφανο, η οικονομία της ανακύκλωσης θα βελτιωνόταν θεαματικά.
Όλοι στον κλάδο το γνωρίζουν, αλλά οι εταιρείες αντιστέκονται. Η επωνυμία, τα πρόσθετα χημικά και η μυστικότητα γύρω από τη σύνθεση των υλικών μπαίνουν εμπόδιο. Ναι, η ανακύκλωση θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα, αλλά μόνο αν οι εταιρείες κάνουν συλλογικές αλλαγές.
Τι ελπίζετε να αποκομίσουν οι αναγνώστες;
Τρία βασικά πράγματα:
Εστίαση στις εταιρείες καταναλωτικών αγαθών. Οι παραγωγοί πετρελαίου και ρητίνης είναι μακρινοί, αλλά μάρκες όπως η Coca-Cola ή η Procter & Gamble βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Αυτές αποφασίζουν πώς συσκευάζονται τα προϊόντα και νοιάζονται βαθιά για το τι σκέφτονται οι καταναλωτές. Η δημόσια πίεση μπορεί να τις ωθήσει.
Η ρύθμιση είναι κρίσιμη. Η ευθύνη του παραγωγού, οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης και οι υποχρεώσεις μείωσης αποβλήτων είναι αναγκαία μέτρα. Η Ευρώπη προηγείται, αλλά ακόμη και στις ΗΠΑ, οι νόμοι σε επίπεδο πολιτειών μπορούν να έχουν ευρύτερη επίδραση, όπως συνέβη και σε παλαιότερες περιβαλλοντικές μεταρρυθμίσεις.
Η υγεία μπορεί να αλλάξει τη συζήτηση. Οι άνθρωποι ίσως αποδεχθούν υψηλότερες τιμές ή λιγότερη ευκολία, αν δουν ότι τα πλαστικά συνδέονται με στειρότητα, καρκίνο ή άλλους κινδύνους. Σε αντίθεση με την αφηρημένη έννοια των «αποβλήτων», η υγεία αγγίζει όλες τις πολιτικές πλευρές.
Άρα δεν λέτε ότι μπορούμε να ζήσουμε εντελώς χωρίς πλαστικά;
Όχι, τα πλαστικά είναι βαθιά ενσωματωμένα στη σύγχρονη ζωή και συχνά για καλό λόγο. Αλλά η ιδέα ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς προϊόντα μιας χρήσης είναι κατασκευασμένη αφήγηση. Για δεκαετίες ζούσαμε διαφορετικά. Το να θυμηθούμε αυτή την ιστορία ίσως μας βοηθήσει να φανταστούμε ένα μέλλον λιγότερο εξαρτημένο από την κουλτούρα του «πέτα το και πάμε παρακάτω».
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
