Του Φώτη Κάρυδα*
Nullum crimen, nulla poena sine lege. Δηλαδή «κανένα έγκλημα, καμία ποινή χωρίς υφιστάμενο νόμο». Πρόκειται για τη βασική αρχή που διέπει σήμερα το Ποινικό Δίκαιο, στην ευρωπαϊκή νομική επιστήμη και κατ' επέκταση στην παγκόσμια. Με την ειδεχθή δολοφονία της 20χρονης στα Γλυκά Νερά να συγκλονίζει ακόμα την κοινή γνώμη έρχεται στο μυαλό μας αυτή η λατινική φράση, την οποία εισηγήθηκε στον Βαυαρικό Ποινικό Κώδικα ο Βαυαρός ποινικολόγος Γιόχαν Ανσελμ Φόιερμπαχ, και από τότε καθιερώθηκε σε όλους τους Ποινικούς Κώδικες αλλά και σε Συντάγματα χωρών.
Στο Ελληνικό Δίκαιο, από το Σύνταγμα του 1952, η αρχή «Nullum crimen, nulla poena sine lege» ορίζεται ως «Έγκλημα δεν υπάρχει ούτε ποινή επιβάλλεται χωρίς νόμο που να ισχύει πριν από την τέλεση της πράξης και να ορίζει τα στοιχεία της». Με τον χάρτη του οργανωμένου εγκλήματος να έχει αλλάξει αλλά και με τα εγκλήματα να γίνονται πιο βίαια και επιθετικά, όλα δείχνουν ότι έχει φτάσει η ώρα για αυστηροποίηση στην έκτιση των ποινών για ειδεχθή εγκλήματα. Μέχρι σήμερα οι εγκληματίες εκτίουν τα 2/5 της ποινής που τους έχει επιβληθεί. Πρόσφατα ο υπουργός Δικαιοσύνης Κώστας Τσιάρας γνωστοποίησε ότι θα προταθεί στην Επιτροπή Παρακολούθησης του Νέου Ποινικού Κώδικα η έκτιση ποινής στα, τουλάχιστον, 4/5 της επιβληθείσας ποινής, κάτι που σημαίνει ότι η ποινή ισόβιας κάθειρξης θα ισοδυναμεί με 20 χρόνια κάθειρξη αντί για 15 που ισχύει μέχρι σήμερα. Η αύξηση του οργανωμένου εγκλήματος καθιστά αυτή την αλλαγή απαραίτητη.
Τα τελευταία χρόνια ο εγκληματολογικός «χάρτης» της Ελλάδος, και όχι μόνο, έχει αλλάξει. Οι κοινωνικές συνθήκες, οι μετακινήσεις πληθυσμών, ακόμα και η πανδημία, συμβάλλουν ως προς αυτό. Η κοινωνία αλλάζει από μέρα σε μέρα, και οι αλλαγές επηρεάζουν τις ζωές όλων. Η χώρα μας εκτός από σταυροδρόμι πολιτισμών, δυστυχώς, αποτελεί και σταυροδρόμι για το διεθνές οργανωμένο έγκλημα. Το έγκλημα έχει εξελιχθεί σε πιο βίαιο και πιο επιθετικό, και κοντεύει να ενταχθεί στην καθημερινότητά μας. Το φρικιαστικό έγκλημα στα Γλυκά Νερά δεν μπορεί να φύγει από το μυαλό κανενός κατοίκου της Ελλάδος. Ο κόσμος φοβάται ότι στη θέση της 20χρονης μπορεί να βρεθεί κι ο ίδιος. Φοβάται ότι κάποιο βράδυ που θα έχει κλείσει την πόρτα του σπιτιού του και θα κοιμάται με την οικογένειά του θα βρεθεί αντιμέτωπος με αδίστακτους εγκληματίες. Ο κόσμος ανησυχεί, και έχει δίκιο…
Αυτό που τρομάζει περισσότερο τον Έλληνα πολίτη είναι η διατάραξη της οικογενειακής γαλήνης. Ανάλογα εγκλήματα διαταράσσουν τα αισθήματα ασφάλειας και προκαλούν «εγκληματοφοβία». Εγκλήματα όπως αυτό στα Γλυκά Νερά, δολοφονίες ακόμα και κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και σεξουαλικές επιθέσεις τείνουν να ενταχθούν στην καθημερινότητα. Ο πολίτης αρχίζει σιγά σιγά και γίνεται ανεκτικός στη βία καθώς μορφές βίας υπάρχουν γενικότερα στην κοινωνία. Ακόμα και η πανδημία του νέου κορωνοϊού θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί μία μορφή βίας. Ο «αόρατος εχθρός» άλλαξε τις συνήθειές μας, τις ζωές μας, μάς έκλεισε στα σπίτια και μάς έκανε να φοβόμαστε για το αύριο. Πρόκειται για μία μορφή βίας, τα αποτελέσματα της οποίας θα φανούν στο άμεσο μέλλον.
Ποια όμως μπορεί να είναι η λύση για την αντιμετώπιση των εγκλημάτων; Σίγουρα η λύση δεν είναι να κάνουμε ότι κοιμόμαστε, όπως μας συμβούλευε πριν από λίγα χρόνια ο υπουργός του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Τόσκας. Και σίγουρα η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή δεν κοιμάται…. Παρακολουθεί τα πάντα, και ετοιμάζει, το… οπλοστάσιό της, γιατί η πρόληψη είναι σημαντική και σε αυτή την περίπτωση. Έτσι, η αύξηση των ποινών για ειδεχθή εγκλήματα ίσως να αποτελεί ένα μέρος της λύσης. Η Επιτροπή Παρακολούθησης του νέου Ποινικού Κώδικα μελετά το νέο καθεστώς και θα ετοιμάσει προτάσεις ώστε να αντιμετωπιστούν οι ατέλειες στην αλλαγή που έχει γίνει. Όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία, η νομοθέτηση θα πρέπει να γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε οι πολίτες να αισθανθούν και πάλι ασφάλεια, αλλά και να ικανοποιηθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα.
Από την άλλη πλευρά, στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής υπάρχουν αυστηρές ποινές και «αστυνομοκρατία» αλλά το έγκλημα διογκώνεται. Οι νομοθέτες θα πρέπει να εξετάσουν όλες τις παραμέτρους και θα πρέπει να σταθούν στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η Ελλάδα στον… παγκόσμιο χάρτη του εγκλήματος. Ιδιαιτερότητες που προκύπτουν από γεωγραφικής άποψης αλλά και από τον τρόπο που εξελίσσεται η κοινωνία μας και από τις ανάγκες που αναδύονται.
Η αύξηση των εγκλημάτων και των περιστατικών βίας, των οποίων μέσα από την ειδησεογραφία γινόμαστε μάρτυρες – θεατές, καθιστούν άμεση την ανάγκη αλλαγών. Αλλαγές όμως που θα είναι εξειδικευμένες και όχι γενικές. Αλλαγές που θα γίνουν άμεσα. Άμεσα πριν συνηθίσουμε περισσότερο τη βία. Γιατί, όπως έχει πει και ο Αριστοτέλης ότι γίνεται συνήθεια αντιμετωπίζεται σαν κάτι φυσιολογικό.
Ο Φώτης Καρύδας είναι δημοσιογράφος
