Του Νίκου Αυλώνα*
Η μετάβαση στην κυκλική οικονομία και η εδραίωσή της ως νέο οικονομικό μοντέλο αποτελούν σημαντική προτεραιότητα για την Ευρώπη αλλά και για τη χώρα μας. Το κυκλικό μοντέλο της οικονομίας βασίζεται σε τρεις βασικές αρχές: στη βελτιστοποίηση της χρήσης των πόρων, στην επέκταση του κύκλου ζωής των προϊόντων και στο μοντέλο της βιομηχανικής συμβίωσης. Η ΄κυκλική’ προσέγγιση της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας αφορά όλους τους κλάδους και όλα τα συστήματα, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες και πολλοί παγκόσμιοι οργανισμοί και ιδρύματα είναι αφοσιωμένα σε αυτό, με σημαντικότερο το Ίδρυμα Ellen MacArthur Foundation.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε το Μάρτιο 2020 το νέο Σχέδιο Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κυκλική οικονομία, το οποίο αποτελεί έναν από τους κύριους πυλώνες της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal). Το νέο σχέδιο δράσης εστιάζει σε τομείς στους οποίους η χρήση πόρων είναι μεγάλη και το δυναμικό κυκλικότητας υψηλό, όπως τα ηλεκτρονικά, οι μπαταρίες και τα οχήματα, οι συσκευασίες, τα πλαστικά, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, οι κατασκευές και τα κτίρια, τα τρόφιμα, τα ύδατα και οι θρεπτικές ύλες.
Τα οφέλη της κυκλικής οικονομίας είναι πολλά και εξαιρετικά σημαντικά, καθώς μπορεί να ενισχύσει την παραγωγικότητα των πόρων, να μειώσει την εξάρτηση από μη ανανεώσιμους πόρους και κρίσιμες πρώτες ύλες, να ενθαρρύνει τη χρήση δευτερογενών υλικών και αποβλήτων ως παραγωγικών πόρων και χρήσιμων υλικών, και βεβαίως, να εξοικονομήσει κόστος.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό όφελος είναι ότι μέσα από το νέο παραγωγικό μοντέλο δημιουργούνται χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.
Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Εργασίας (International Labour Organization), η μετάβαση σε μια πιο κυκλική οικονομία θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία περίπου 700.000 θέσεων εργασίας έως το 2030 σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτή τη στιγμή, η Ολλανδία είναι η χώρα με το υψηλότερο ποσοστό (8,6%) θέσεων εργασίας που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία. Η Σκωτία ακολουθεί το προβάδισμα με 8,1%, μαζί με το Βέλγιο με ποσοστό 7,5%.
Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις αποτελούν βασικό παράγοντα στην πορεία της πράσινης μετάβασης και το επιχειρηματικό ενδιαφέρον διαρκώς μεγαλώνει για την κυκλική οικονομία, είναι λογικό ότι οι δυνατότητες θα διευρυνθούν. Δεν είναι τυχαίο πως νέες θέσεις εργασίας στην ηλιακή και αιολική ενέργεια στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντικατέστησαν θέσεις στη βιομηχανία άνθρακα σε λιγότερο από 10 χρόνια. Έτσι και το εργατικό δυναμικό που σχετίζεται με την κυκλική οικονομία θα μεγαλώσει σημαντικά.
Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται δημιουργία νέων και εξειδικευμένων θέσεων εργασίας στους τομείς της επαναχρησιμοποίησης και επισκευής για την παράταση της διάρκειας ζωής των προϊόντων, στο σχεδιασμό προϊόντων και συσκευασιών, στην εξυπηρέτηση πελατών και στην αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδας, που ξεκινά από το σημείο της κατανάλωσης και καταγράφει την αξία των προϊόντων για τη σωστή απόρριψη ή επαναχρησιμοποίηση των επιμέρους υλικών.
Παράλληλα με τις νέες θέσεις, καινοτόμες επιχειρηματικές ιδέες έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται με αρκετές start ups να προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα πιο βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η Green Panda με στόχο κάθε γειτονιά να αποκτήσει το δικό της ATM ανακύκλωσης και συλλογής smartphones που δεν χρησιμοποιούνται, και επίσης η ΕΝΑΛΕΙΑ που εκπαιδεύει τους ψαράδες στη συλλογή πλαστικού, έχοντας συλλέξει έως τώρα περισσότερα από 250.000 κιλά πλαστικού, τα οποία έπειτα ανακυκλώνονται και μετατρέπονται σε νέα προϊόντα.
Η μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία μπορεί να έχει προκαλέσει αρκετές προκλήσεις στις επιχειρήσεις, ωστόσο αυτές οι προκλήσεις μπορούν να μετατραπούν σε ευκαιρίες επηρεάζοντας θετικά την καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στην Ελλάδα παρουσιάζονται αυξημένες δυνατότητες ανάπτυξης μέσα από την εφαρμογή ενός μοντέλου κυκλικής οικονομίας, καθώς είναι μία χώρα με εκτεταμένο πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση θα διαδραματίσει το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης της χώρας, αλλά και συνολικά απαιτείται εκτεταμένη πολιτική υποστήριξη σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Είναι, επίσης, βασικής σημασίας να δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα σε φορείς και επιχειρήσεις, καθώς και να εφαρμοστεί νομοθεσία που θα έχει πρακτικό και άμεσο όφελος. Η Ευρώπη έχει ήδη προετοιμάσει το έδαφος για αυτή τη μετάβαση.
Ακόμα και αν αυτοί οι ρόλοι φαίνονται καινούργιοι, η νέα γενιά επαγγελματιών που ασχολούνται με θέματα βιώσιμης και πράσινης ανάπτυξης μπορούν να ανταπεξέλθουν. Βασική προϋπόθεση είναι η σωστή κατάρτιση και εξειδικευμένη εκπαίδευσή τους, που θα τους δώσει τις απαραίτητες θεωρητικές γνώσεις αλλά και πρακτικά εργαλεία.
Ο Νίκος Αυλώνας, είναι Πρόεδρος του Κέντρου Αειφορίας (CSE) και Επισκέπτης Καθηγητής Οικονομικό Πανεπιστήμιο Aθηνών (IMBA) & Πανεπιστήμιου του Ιλινόις -Σικάγο
