Του Παναγιώτη Kαρκατσούλη *
Υπάρχει μια ημέρα εντός κάθε έτους που αναδεικνύει ως κεντρική είδηση το πόθεν έσχες των πολιτικών.
Το γεγονός αυτό έχει αποκτήσει μια αξιοσημείωτη σταθερότητα παρά την εναλλαγή των κυβερνήσεων, εδώ κι εκατό, σχεδόν, χρόνια.
Από την εποχή του Φωτη Μοσχούλα και του Ρούσου Κούνδουρου, με πρωτοβουλία των οποίων θεσπίστηκε το «πόθεν έσχες», την δεκατία 1920, ακόμη δεν έχει απαντηθεί ικανοποιητικά το «πόθεν».
Εκείνο που, κατ’ έτος, «αποκαλύπτεται» προς τέρψιν των κουτσομπόληδων απανταχού της επικράτειας είναι το «τι» έσχε ο κάθε πολιτικός. Έτσι, έχει καταστεί έθιμο να σχολιάζουμε, κάθε χρόνο, τα ακίνητα του Παπαδημούλη και τις καταθέσεις του Μητσοτάκη και του Καμμένου.
Σήμερα, όμως, βρισκόμαστε ενώπιον μιας τελείως διαφορετικής συνθήκης σε σχέση με το παρελθόν, απώτερο και πρόσφατο, η οποία επιβάλλει και την διαφορετική αντιμετώπιση του «πόθεν έσχες»:
Από την μια, είναι το ζήτημα της ηθικής στάσης, της ατομικής ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Η υγειονομική κρίση ανέδειξε με ένταση το ζήτημα της ατομικής ευθύνης. Εάν αυτή ισχύει-και πρέπει, αναμφίβολα να ισχύει, για κάθε πολίτη, ανεξαρτήτως οικονομικής τάξης, μόρφωσης και αισθητικής- θα πρέπει να ισχύει, πολλώ μάλλον, για τους βουλευτές και λοιπούς αιρετούς στους διάφορους αναβαθμούς της διακυβέρνησης για τους οποίους ισχύει το «πόθεν έσχες». Η δημοσιοποίηση των αλλαγών στην οικονομική κατάσταση ενός αιρετού είναι ένα ζήτημα προσωπικής ευθυξίας και εντιμότητας. Ο καθένας, ξεχωριστά, πρέπει να αισθάνεται ότι ο ρόλος του επιβάλλει την απόλυτη διαφάνεια στα οικονομικά του, πέρα κι έξω από τους νόμους και τις σχετικές διαδικασίες.
Από την άλλη, ενώ υπάρχει μια ευρεία συναίνεση μεταξύ του πολιτικού κόσμου για την αναγκαιότητα ύπαρξης ενός αξιόπιστου πόθεν έσχες, δεν υπάρχει ένας αξιόπιστος, αντικειμενικός μηχανισμός ο οποίος θα ελέγχει τόσο τις μεταβολές στην περιουσιακή κατάσταση των πολιτικών όσο και την τυπική και ουσιαστική νομμότητά τους.
Οι λύσεις που προκρίθηκαν μέχρι τώρα δεν απέδωσαν. Θα μπορούσε, ίσως, μια από τις υφιστάμενες Ανεξάρτητες Αρχές ή μια ad hoc επιτροπή υψηλόβαθμων δικαστών και στελεχών του δημοσίου τομέα να αναλάβουν αυτό τον έλεγχο.
Το θέμα είναι, όμως, ότι εφ’ όσον οι ηγεσίες των Αρχών διορίζονται από την κυβέρνηση είναι ευάλωτες σε πιέσεις. Εναπόκειται, λοιπόν, στην κυβέρνηση να βρει την βέλτιση λύση και να προχωρήσει στην ουσιαστική διερεύνηση του «πόθεν» της περιουσιακής κατάστασης των αιρετών.
Εν τέλει, ας αποφασίσει εάν η τιμή και η υπόληψη των περισσότερων πολιτικών αξίζουν περισσότερο από τα μικρά η μεγάλα συμφέροντα εκείνων που παρεμβάλλουν προσκόμματα στον εκσυγχρονισμό και την αποτελεσματικότητα των ελέγχων του πόθεν έσχες.
Εάν το τολμήσει, πολλοί θα είναι εκείνοι που θα στηρίξουν μια τέτοια προσπάθεια.
* Δρ. Παναγιώτης Καρκατσούλης - Ινστιτούτο Έρευνας Ρυθμιστικών Πολιτικών - Στέλεχος του Κινήματος Αλλαγής
