Η αποκατάσταση της αξιοπιστίας των θεσμών είναι η πιο δύσκολή κι ίσως η πιο σημαντική υποχρέωση της επόμενης κυβέρνησης. Έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν τα πηγαίναμε καλά στον τομέα αυτό. Ούτε οι πολιτικοί είχαν την διάθεση να τους σεβαστούν, όταν η λειτουργία τους δεν συμβάδιζε με το προσωπικό τους συμφέρον, αλλά ούτε και η δικαιοσύνη μπορούσε πάντα να ανταποκριθεί στο καθήκον της. Αυτό που συμβαίνει σήμερα ωστόσο δεν έχει προηγούμενο- σ αυτό οι περισσότεροι συμφωνούν. Και δεν είναι απλώς η «εξαίρεση» Πολάκη. Είναι συνολικά η αντίληψη της αριστεράς όπως ο ίδιος ο πρωθυπουργός την εξέφρασε μιλώντας για «θεσμικά εμπόδια» στο κυβερνητικό έργο.
Ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου κ. Νίκος Αλιβιζάτος σε ένα πρόσφατο άρθρο του στο Books Journal είχε δώσει πολύ εύστοχα την αντίληψη του ΣΥΡΙΖΑ και της κομουνιστικής αριστεράς για τους θεσμούς αλλά και γενικότερα για την λειτουργία της «αστικής» δημοκρατίας. «Η εργαλειακή αντίληψη του δικαίου, των θεσμών και, εν τέλει, του ίδιου του Συντάγματος, έγραφε, είναι η άλλη μείζων ιδεολογική συνέπεια της αμφίσημης στάσης απέναντι στη φιλελεύθερη δημοκρατία. Με μια ιακωβίνικης έμπνευσης αντιμετώπιση του νόμου ως «έκφρασης της γενικής θέλησης», η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας δεν θεωρείται απλώς «θεμέλιο του πολιτεύματος» –όπως άλλωστε τη θέλει το Σύνταγμα – αλλά η μόνη νομιμοποιητική βάση για όλες τις μείζονες πολιτικές αποφάσεις. Λησμονείται έτσι ότι το ίδιο το Σύνταγμα, αμέσως κατόπιν, ναι μεν ορίζει ότι όλες οι εξουσίες «πηγάζουν από το λαό», διευκρινίζει όμως ταυτόχρονα ότι δεν ασκούνται εική και ως έτυχεν, αλλά «καθ’ ον τρόπον» το ίδιο προβλέπει (άρθρο 1 παρ. 3). Η υποταγή αυτή της λαϊκής θέλησης στο Σύνταγμα είναι η σημαντικότερη ασφαλιστική δικλίδα για να αποτραπεί η μονοπώληση της εξουσίας από την εκάστοτε πλειοψηφία. Η δεύτερη είναι η διάκριση των εξουσιών.»
Φυσικά δεν χρειάζεται να αναζητούμε πάντα ιδεολογικές ερμηνείες για μερικά προφανή ζητήματα. Η επίθεση στους θεσμούς και η προσπάθεια «εργαλειοποίησης» τους, υπαγορεύεται από τον πολιτικό κυνισμό των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ. Η ιδεολογία, όπως και το περιβόητο ηθικό πλεονέκτημα, απλώς ερμηνεύουν την απουσία αναστολών.
Το πραγματικό ερώτημα ωστόσο είναι πώς αναστρέφεις μια τέτοια πορεία. Ο κίνδυνος είναι προφανής: να μπεις σε μια λογική ρεβανσισμού, να προσπαθήσεις να ανταποδώσεις στα ίσα τα του ΣΥΡΙΖΑ. Ήδη μια σειρά δηλώσεων κορυφαίων στελεχών της ΝΔ έχουν ένα τέτοιο άρωμα. Ο θυμός είναι φυσικός, ιδίως από εκείνους που πιστεύουν ότι διαβάλλονται και επιχειρείται η ηθική τους εξόντωση. Αλίμονο όμως αν η προσωπική τους ατζέντα υποκαταστήσει την πολιτική. Είναι επίσης φυσικό όταν καλείς σε συσπείρωση για την προστασία των δημοκρατικών θεσμών να δημιουργείς και εσύ συνθήκες πόλωσης και διχασμού. Όμως στην πραγματικότητα έτσι κινδυνεύεις να οδηγηθείς στην αναπαραγωγή του φαύλου κύκλου και να υπονομεύσεις και την λειτουργία της επόμενης κυβέρνησης.
Στο βιβλίο τους «πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» οι Levitsky και Ziblatt επισημαίνουν ότι η σωστή λειτουργία των θεσμών είναι προϋπόθεση για την σωστή λειτουργία της Δημοκρατίας. Προσθέτουν όμως ότι για να λειτουργήσουν σωστά οι θεσμοί απαιτείται αμοιβαία ανοχή και αυτοσυγκράτηση. Αυτό οφείλει να επιδείξει η επόμενη κυβέρνηση και αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για τον επόμενο πρωθυπουργό. Να αντισταθεί στις συνήθως ιδιοτελείς σειρήνες του κομματικού πατριωτισμού και να κάνει την υπέρβαση που χρειάζεται σήμερα η χώρα. Ο κ. Γεωργιάδης μπορεί να θέλει να κλείσει στην φυλακή τον κ. Πολάκη αλλά, αν το καλοσκεφτούμε, το ίδιο κι όχι μόνο το αντίστροφο, επιδιώκει και ο κ. Πολάκης.
