Με αφορμή τις καταγγελίες των τελευταίων ημερών, ίσως έχει έρθει η ώρα να μιλήσουμε για τον εργασιακό εκφοβισμό, ένα φαινόμενο για το οποίο πολλοί δεν είναι ενήμεροι, άλλοι ντρέπονται να μιλήσουν γιατί το έχουν υποστεί, ενώ κάποιοι το θεωρούν μια «τάση» της εποχής.
Κι όμως, ούτε το bullying στο χώρο εργασίας, ούτε η σεξουαλική παρενόχληση είναι μόδα της σύγχρονης εποχής. Είναι βία, είναι εγκλήματα, για τα οποία στο παρελθόν δεν είχαμε στοιχεία, καθώς δεν καταγράφονταν τα περιστατικά και καταγγέλονταν σπάνια.
Ο εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο (mobbing), είναι ένα φαινόμενο που αναπτύχθηκε, κυρίως, τα τελευταία 20 χρόνια και αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την ψυχική αλλά και σωματική υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων.
Επιστημονικά ορίζεται ως εσκεμμένη ηθική παρενόχληση στους χώρους εργασίας, με στόχο την αποπομπή του ατόμου ή μιας ομάδας ατόμων από το εργασιακό γίγνεσθαι. Επίσης, έχει σκοπό την ταπείνωση του εργαζομένου σε σημείο που να μη μπορεί πλέον να αποδώσει.
Ο εργασιακό εκφοβισμός συμβαίνει στο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ συναδέλφων ή μεταξύ ανωτέρου και κατωτέρου στην ιεραρχία και αποτελέι μια συστηματική και διαρκή επίθεση σε βάρος ενός προκαθορισμένου θύματος.
Επομένως, το mobbing είναι μια τακτική τρομοκρατίας στους εργασιακούς χώρους. Χαρακτηριστικά, ο όρος mobbing προέρχεται από την αγγλική λέξη mob που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ. Επιπλέον, ο εργασιακός εκφοβισμός μπορεί να χαρακτηριστεί και με τον όρο εργασιακό bullying (workplace bullying).
Δεν είναι λίγες οι καταγγελίες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια από ανθρώπους που δέχονται επίθεση στην εργασία τους. Στην περίπτωση των γυναικών πολλές φορές ο εκφοβισμός λαμβάνει χώρα και μέσω της σεξουαλικής επίθεσης.
Το 2006 το κίνημα MeToo ξεκίνησε στην Αμερική με αφορμή μια δήλωση της ακτιβίστριας Ταράνα Μπούρκ περί σεξουαλικής κακοποίησης που είχε δεχτεί. Το κίνημα είχε ως στόχο να γνωστοποιηθούν περιστατικά σεξουαλικών επιθέσεων. Το 2015 ξεκίνησαν οι καταγγελίες εναντίον του Χάρβει Γουάνστιν. Αν και συνδέεται κυρίως με τις σεξουαλικές επιθέσεις, πολλές από αυτές συνέβησαν σε χώρους εργασίας και στη συνέχεια ακολούθησε ο εκφοβισμός για να κρατήσουν τα θύματα τη σιωπή τους.
Αντίστοιχα, στην Ελλάδα ξεκίνησαν, πρόσφατα, να ανοίγουν τα στόματα, τόσο για σεξουαλικές επιθέσεις όσο και για εκφοβισμό και βία σε χώρους εργασίας. Οι γυναίκες έσπασαν τη σιωπή τους και με τόλμη κατείγγειλαν τον θύτη, ανοίγοντας ένα τεράστιο διάλογο για τους λόγους που κρατούσαν τη σιωπή τους και την επιλογή της χρονικής στιγμής για την αποκάλυψη ενός τέτοιου γεγονότος.
Σημασία, ωστόσο, δεν έχει το «πώς» και το «γιατί» και σίγουρα όχι το «γιατί τώρα». Σημασία έχει η προσπάθεια αφύπνισης και ενημέρωσης για ένα φαινόμενο που βλάπτει πολύ κόσμο και μπορεί να πάρει εκτάσεις που ούτε μπορούμε να φανταστούμε.
Σύμφωνα με δεδομένα από το επιστημονικό άρθρο της Sitzman (2004), τόσο οι άνδρες όσο και οι γιναίκες έχουν τις ίδιες πιθανότητες να πέσουν θύματα mobbing. Ωστόσο, κατά 77% οι γυναίκες τείνουν περισσότερο να γίνονται στόχοι επιθέσεων. Επίσης, πολύ συχνά η γυναίκες δέχονται εκφοβισμό από άτομα του ίδιου φύλου.
Το εργασιακό bullying μπορεί να προκαλέσει στο θύμα σοβαρά ψυχολογικά τραύματα, αλλά και στους συναδέλφους του που γίνονται μάρτυρες του φαινομένου.
Πώς επιδρά στην ψυχολογία του ατόμου
Το mobbing συνήθως προκαλεί στο θύμα άγχος και νευρικότητα, διαταραχές στον ύπνο, προβλήματα συγκέντρωσης, πονοκεφάλους, ταχυκαρδία, εξουθένωση σωματική και ψυχολογική, κατάθλιψη, απώλεια κιλών ή το αντίθετο και μετατραυματικό στρες. Σε ακραίες περιπτώσεις άνθρωποι έχουν οδηγηθεί ακόμη και στην αυτοκτονία από την ψυχολογική πίεση που βιώνουν.
Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο NCBI (2019), έδειξε ότι από 300 άτομα που αντιμετώπιζαν ψυχολογικές διαταραχές τα 130 αντιμετώπιζαν ψυχολογικό τράυμα από εργασιακό εκφοβισμό. Αυτό δείχνει το μεγάλο αντίκτυπο που έχει το φαινόμενο.
Ένα άτομο που γίνεται θύμα εκφοβισμού στην εργασία του, τις περισσότερες φορές θεωρεί ότι μπορεί να το διαχειριστεί, να το αντέξει. Το αίσθημα ντροπής και φόβου, τόσο στα θύματα εκφοβισμού όσο και στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης είναι τέτοιο που στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται πολύς χρόνος για να μπορέσει το άτομο να πάρει στα χέρια του την κατάσταση και να προχωρησει σε καταγγελία. Πολλές φορές, επίσης, το τραύμα είναι τόσο μεγάλο που τα θύματα αποκρύπτουν το γεγονός για πάντα.
Η αποκάλυψη ενός τέτοιου γεγονότος θέλει πολύ θάρρος και δύναμη. Δεν είναι μια μόδα ή μια τάση που εμφανίζεται ανά τα χρόνια και μετά εξαφανίζεται. Ούτε σταματά αν κλείνουν τα στόματα. Τα θύματα χρειάζονται σεβασμό και οι ερωτήσεις είναι περιττές.
