Τι κρύβεται πίσω από τη σύγκρουση Τούρκων και Κούρδων από το 1980 μέχρι σήμερα

Επιμέλεια: Μύριαμ Κιάσσου

Με κωδική ονομασία « Πηγή Ειρήνης», η Τουρκία ξεκινά στις 9 Οκτωβρίου μια μεγάλη στρατιωτική επιχείρηση ενάντια στους Κούρδους Μαχητές, εισβάλοντας στην Βορειανατολική Συρία.

Οι τουρκικές πολεμικές ενέργειες όχι μόνο αποδοκιμάστηκαν παγκοσμίως αλλά επέσυραν την καταδίκη ακόμη και των δυτικών συμμάχων της Τουρκίας.

Τη Δευτέρα που μας πέρασε, τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν να τιμωρήσουν την Άγκυρα για την στρατιωτική επιχείρηση αυτή με τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ να συμφωνούν για «μπλόκο» στις εξαγωγές όπλων στην Τουρκία ενώ την ίδια ώρα κυρώσεις εναντίον της γείτονος επιβάλλει και η Ουάσιγκτον.

Στο περιθώριο των καταιγιστικών εξελίξεων το politico επιχειρεί να συνοψίσει τα γεγονότα, απαντώντας σε καίρια ερωτήματα αναφορικά με την τουρκική επιχείρηση, τα κίνητρα, τις αιτίες αλλά και τις πιθανές συνέπειες και αποτελέσματα.

Γιατί υπάρχει εχθρότητα μεταξύ Κούρδων και Τουρκίας

Με την λήξη του Α 'Παγκοσμίου Πολέμου, οι Κούρδοι έμειναν χωρίς δικό τους κράτος και κατέληξαν να ζουν ως εθνικές μειονότητες, έχοντας διασκορπιστεί σε Τουρκία, Συρία, Ιράκ και Ιράν.

Ως εθνική μειονότητα οι Κούρδοι έγιναν πολλές φορές θύματα καταπίεσης .

Αποτέλεσμα αυτού, μια μαχητική ομάδα, το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (PKK), αναδύθηκε με όραμα του τη σύσταση ενός κουρδικού κράτους εντός της Τουρκία. ( Βασικό αίτημα του στο σήμερα, είναι η μεγαλύτερη αυτονομία στη χώρα.) 

Κατά τη δεκαετία του 1980 μια εξαιρετικά βίαιη σύγκρουση έλαβε χώρα μεταξύ του τουρκικού κράτους και του ΡΚΚ με αποτέλεσμα να χάσουν την ζωή τους 10.000 άνθρωποι.

Εκτοτε το PKK προβαίνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε επιθέσεις ενάντια στις τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας. 

Τόσο η Άγκυρα όσο και η Ευρώπη αλλά κι οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τις δυνάμεις του ΡΚΚ ως τρομοκρατική οργάνωση.

Με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, οι « Μονάδες Προστασίας Πολιτών», μια συριακή οργάνωση, φίλα προσκείμενη στο PKK κατέλαβε μια περιοχή στη Βορειοανατολική Συρία, εγκαθιδρύοντας ένα ημιαυτόνομο κρατίδιο στα σύνορα με την Τουρκία.

Το YPG ανέλαβε αργότερα την ηγεσία των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF), μιας στρατιωτικής συμμαχίας υποστηριζόμενης από τον συνασπισμό, του οποίου ηγείται η Αμερική, για την καταπολέμηση του ISIS. 

Τα τελευταία χρόνια περίπου 11.000 μαχητές του SDF, σκοτώθηκαν πολεμώντας τις δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους.

Παρά το γεγονός πως το YPG υποστηρίζει πως δεν ταυτίζεται άμεσα με το PKK, τόσο οι Τουρκία όσο και αναλυτές για την περιοχή, διακρίνουν στενούς δεσμούς μεταξύ τους.

Για αυτό το λόγο και η Άγκυρα αντιλαμβάνεται την δημιουργία του προαναφερθέντος ημιαυτόνομου κρατιδίου ως άμεσο κίνδυνο για την ασφάλεια της χώρας κάνοντας λόγο για  «τρομοκρατικό διάδρομο», ο οποίος εύκολα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως παραπέτασμα ή ορμητήριο επιθέσεων για το PKK.

Τα αίτια της τουρκικής εισβολής- Οι επιδιώξεις Ερντογάν

Στόχος της Τουρκίας είναι να απωθήσει τουλάχιστον 30 χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα της τους μαχητές του YPG δημιουργώντας  έτσι μια ζώνη ασφαλείας για επανεγκατάσταση των Σύρων προσφύγων που έχει δεχτεί.

Η Τουρκία φιλοξενεί σήμερα περίπου 3,5 εκατομμύρια πρόσφυγες, τους περισσότερους από οποιοδήποτε άλλο κράτος, με την δυσαρέσκεια των Τούρκων πολιτών για τους Σύρους πρόσφυγες να γιγαντώνεται μέρα με τη μέρα.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μέλη της αντιπολίτευσης και πολλοί Τούρκοι, όχι μόνο υποστηρικτές του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επικροτούν τη στρατιωτική επιχείρηση.

Η εισβολή, που υποκινήθηκε τόσο από το αίσθημα ανασφάλειας όσο και από εθνικιστικές αντιλήψεις που διέπουν την τουρκική κυβέρνηση, είναι ουσιαστικά η τρίτη επιχείρηση της Τουρκίας στη Συρία. 

Ο Ερντογάν έχει μιλήσει εδώ και καιρό για τα σχέδια δημιουργίας « ασφαλούς ζώνης» και την απομάκρυνση του YPG, ωστόσο αυτό που ώθησε την Τουρκία στο να κάνει το τελικό βήμα ήταν οι ΗΠΑ και συγκεκριμένα οι δηλώσεις Τραμπ περί απομάκρυνσης των αμερικανικών στρατευμάτων από την περιοχή.

Τι συνέβη στη Συρία;

Με την έναρξη της τουρκικής πολεμικής επιχείρησης στην Βορειανατολική Συρία, οι Κούρδοι κι οι μαχητές του YPG δεν έχουν άλλη επιλογή πέραν του να συμμαχήσουν με τον Πρόεδρο Μπασάρ Αλ- Άσαντ και κατά συνέπεια με την Ρωσία, επιλογή που το πιθανότερο είναι πως συνεπάγεται το τέλος των επιδιώξεων τους περί ημιατόνομου κρατίδιου.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, περισσότεροι από 130.000 άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί από την έναρξη της επιχείρησης. 

Η Τουρκία υποστηρίζει ότι έχει εξολοθρεύσει περίπου 600 "τρομοκράτες" από την Τρίτη. 

Οι εκθέσεις του Συριακού Παρατηρητηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κάνουν λόγο για δεκάδες νεκρούς πολίτες.

Την ίδια ώρα, υποστηρικτές του Ισλαμικού Κράτους αναφέρουν πως χιλιάδες μαχητές του Ιsis έχουν καταφέρει , εν μέσω της τουρκικής προέλασης, να δραπετεύσουν από φυλακές στις οποίες τους είχαν περιορίσει Κούρδοι.

Τι λέει η Ευρώπη

Η ΕΕ καταδίκασε την εισβολή. Ενδεικτικά η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Βρετανία, η Ιταλία,  η Φινλανδία και η Σουηδία όχι μόνο αποδοκιμάζουν την τουρκική προέλαση αλλά ανακοίνωσαν ακόμη επιβολή εμπάργκο την Τουρκία.

Ταυτόχρονα μάλιστα, γίνεται λόγος και για διαμόρφωση μιας λίστας ενδεχόμενων κυρώσεων κατά προσώπων και εταιρειών αναφορικά με τις γεωτρήσεις της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ.

Στον αντίποδα, η Ουγγαρία φαίνεται πως υποστηρίζει την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία, διαχωρίζοντας κατ’ ουσίαν την θέση της από τα υπόλοιπα κράτη- μέλη της Ευρώπης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το σχέδιο για τη μετεγκατάσταση προσφύγων. 

Ανθρωπιστικοί οργανισμοί έχουν σε κάθε περίπτωση κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με την ασφαλή ζώνη για την διατείνεται ο Ερντογάν, ενώ ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ έχει ήδη τονίσει στην Τουρκία να μην περιμένει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για αυτήν.

Με μια εξαιρετικά σκληρή ανακοίνωση τώρα, η Τουρκία απάντησε στην καταδίκη της ΕΕ κατηγορώντας την ουσιαστικά για προστασία τρομοκρατών στη Συρία προσθέτοντας συγκεκριμένα «θα εξετάσουμε σοβαρά τη συνεργασία μας με την ΕΕ σε συγκεκριμένους τομείς εξαιτίας της παράνομης και μεροληπτικής στάσης της.».

Νέο μεγάλο προσφυγικό κύμα;

Οι προσφυγικές ροές θα είναι πιθανότατα ελάχιστες. Δεκάδες χιλιάδες προσπαθούν να ξεφύγουν από το πεδίο των συγκρούσεων αλλά η γεωγραφική τοποθεσία στην οποία διεξάγεται η σύρραξη σε συνδυασμό με την εντατικοποίηση των ελέγχων στα τουρκικά σύνορα και το Αιγαίο θα αποτρέψουν το ενδεχόμενο.

Συγκεκριμένα, η Τουρκία προελαύνει στη Συρία από τον βορρά, κάτι που σημαίνει ότι οι περισσότεροι θα διαφύγουν στα νότια, αντί για τα βόρεια.

Παράλληλα, η αύξηση των μέτρων ασφαλείας και ελέγχου μεταξύ Συρίας και Τουρκίας έχει καταστήσει εξαιρετικά δυσκολότερο το πέρασμα των προσφύγων ακόμη και με την βοήθεια λαθροδιακινητών.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα το γεγονός πως το κύμα των 400.000 εκτοπισμένων, λόγω συγκρούσεων στην περιοχή την άνοιξη του 2018, δεν προκάλεσαν προσφυγική κρίση όμοια με εκείνη του 2015.

Eπιπρόσθετα, έχει γίνει πιο δύσκολο να περάσουν οι πρόσφυγες τα σύνορα Τουρκίας- Συρίας, ακόμη και με τη βοήθεια λαθροδιακινητών, καθώς η Τουρκία έχει αυξήσει την ασφάλεια.

Ταυτόχρονα κρίνεται αμφίβολο το αν ο Ερντογάν θα πραγματοποιήσει την απειλή ,να στείλει στην Ευρώπη όλους τους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στη χώρα του αν συνεχιστούν οι ευρωπαϊκές επικρίσεις για την επιχείρηση, στην οποία ωστόσο καταφεύγει συχνά.

H στάση των ΗΠΑ

Αντιφατική και δυσερμήνευτη. Παρά το γεγονός πως οι δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ αρχικά έδιναν το πράσινο φως στην Τουρκία, ο πλανητάρχης εν συνεχεία απείλησε να καταστρέψει την οικονομία της χώρας αν οι Τούρκοι δεν δείξουν αυτοσυγκράτηση.Στη συνέχεια, εξέφρασε την άποψη " άσε τους να πολεμήσουν" αναφορικά με την επιχείρηση στη βορειοανατολική Συρία, πριν επιβάλει τελικά κυρώσεις εναντίον της Άγκυρας το βράδυ της Δευτέρας. Τα μέτρα που ανακοίνωσε περιλαμβάνουν τον διπλασιασμό των τιμολογίων χάλυβα και την ακύρωση των διαπραγματεύσεων για μια προγραμματισμένη εμπορική συμφωνία με την Τουρκία, καθώς και κυρώσεις στους υπουργούς Αμύνης και Ενέργειας της Τουρκίας και στα υπουργεία Αμυνας, Ενέργειας και Εσωτερικών.

Στη βάση των παραπάνω, δεν είναι πλέον σαφές το αν η προγραμματισμένη για τον Νοέμβριο επίσκεψη του Ερντογάν στον Λευκό Οίκο θα γίνει κανονικά.

Και το ΝΑΤΟ;

Εξαιρετικά απίθανη κρίνεται και η ανάμειξη του ΝΑΤΟ στα γεγονότα. Παρόλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί πως δυνητικά η Τουρκία, ούσα η ίδια μέλος της συμμαχίας, θα μπορούσε να επικαλεστεί το Άρθρο 5, περί συλλογικής άμυνας, εμπλέκοντας τη σε ενδεχόμενη επίθεση που θα μπορούσε να δεχτεί στο περιθώριο της εισβολής.

Αξίζει να αναφερθεί πως χαρακτηριστικά, ο υπουργός Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, Ζαν Ασελμπορν, σχολίασε: «Φανταστείτε αν η Συρία ή οι σύμμαχοι της Συρίας ανταποδώσουν και επιτεθούν στην Τουρκία. Εξαιτίας του άρθρου 5, αν η Τουρκία δεχθεί η επίθεση, όλες οι χώρες του ΝΑΤΟ θα πρέπει να τη βοηθήσουν».

Ειδικοί επί των αμυντικών ζητημάτων πάντως διαφωνούν. Ο Ούρλικε Φράνκε, από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, δήλωσε ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να επικαλεστεί η Τουρκία το άρθρο 5, σε αυτή την κατάσταση ,καθώς κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν μια ντροπιαστική παραδοχή αποτυχίας από πλευράς της Αγκυρας. 

Αλλά ακόμη κι αν το έπραττε η Τουρκία, το άρθρο 5 δεν εξουσιοδοτεί τα μέλη του ΝΑΤΟ να μπουν στον πόλεμο στη Συρία, στο πλευρό της Τουρκίας, αλλά ορίζει από όλους τους συμμάχους να βοηθήσουν με τις ενέργειες που κρίνονται απαραίτητες.

«Είναι μια θεμελιώδης παρανόηση ότι αν ένα μέλος του ΝΑΤΟ κηρύξει ότι είναι υπό επίθεση, τότε όλα τα μέλη πρέπει να βοηθήσουν με τανκς και τάγματα. Είναι ακατανόητος αυτός ο φόβος που υποδαυλίζεται, ιδιαίτερα στη Γερμανία, ότι θα συρθεί στον πόλεμο της Συρίας αν η Τουρκία επικαλεστεί το άρθρο 5», εξηγεί ο Φράνκε.

Σε κάθε περίπτωση το ΝΑΤΟ παρακολουθεί στενά την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία με τον γ.γ. της Συμμαχίας, Γενς Στόλτενμπεργκ να έχει καλέσει την Αγκυρα να ενεργήσει με αυτοσυγκράτηση.

Με πληροφορίες: Politico

Επιμέλεια: skai.gr