Τι χάνεται αν ο Τραμπ βγάλει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία με το Ιράν

Στις 21:00 το βράδυ ώρα Ελλάδος ο Ντόναλντ Τραμπ θα ανακοινώσει εάν θα αποσύρει ή όχι τις Ηνωμένες Πολιτείες από την συμφωνία που ρυθμίζει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Ο αμερικανός πρόεδρος έχει επανειλημμένα εκφράσει την έντονη δυσαρέσκειά του με τη συμφωνία του 2015 – η οποία συνιστά το μεγαλύτερο διπλωματικό επίτευγμα του προκατόχου του Μπαράκ Ομπάμα – αποκαλώντας την, μεταξύ άλλων, «χειρότερη συμφωνία στην ιστορία», «καταστροφή» και «αστείο».

Αν ο κ. Τραμπ επιλέξει να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη συμφωνία και να ενεργοποιήσει εκ νέου τις «παγωμένες» κυρώσεις, θα μπορούσε να προκαλέσει κλιμάκωση των πυρηνικών δραστηριοτήτων της ισλαμικής δημοκρατίας, να πυροδοτήσει πυρηνικό ανταγωνισμό στη Μέση Ανατολή, και πιθανή κρίση στην τιμή του πετρελαίου.

Δεν αποκλείεται πάντως το ενδεχόμενο ο κ. Τραμπ να μετριάσει την απόφασή του δίνοντας πίστωση χρόνου στους ευρωπαίους εταίρους, ώστε να προσπαθήσουν να αποσπάσουν περαιτέρω παραχωρήσεις από την Τεχεράνη.

Τι προβλέπει όμως η περίφημη συμφωνία του 2015, η οποία επέτρεψε στο Ιράν να επανενταχθεί στη διεθνή κοινότητα μετά από χρόνια κυρώσεων και απομόνωσης; Και, στον αντίποδα, ποια είναι τα κενά που ενοχλούν την κυβέρνηση Τραμπ;

Η αρχή…

Στόχος της συμφωνίας, που είναι γνωστή με το ακρωνύμιο JCPOA, είναι να αποτρέψει την απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν, επιβάλλοντας περιορισμούς στις πυρηνικές δραστηριότητές του και ελέγχους ώστε να διασφαλιστεί η τήρηση των συμφωνηθέντων. Ως αντάλλαγμα, ανεστάλησαν οι οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις που είχαν επιβληθεί στην Τεχεράνη.

Ωστόσο, πολλοί από τους περιορισμούς εκπνέουν σε βάθος είτε 10 είτε 15 ετών.

Σε γενικές γραμμές ένα πυρηνικό όπλο μπορεί να παραχθεί με δύο ραδιενεργά στοιχεία, ουράνιο και πλουτώνιο. Η JCPOA θέτει αυστηρά όρια στην παραγωγή και στους επιτρεπόμενους τύπους των εν λόγω υλικών.

Η οδός του ουρανίου

Τόσο οι πυρηνικοί ενεργειακοί σταθμοί όσο και τα πυρηνικά όπλα χρησιμοποιούν ως καύσιμο ένα σπάνιο ισότοπο του ουρανίου, το U-235. Προκειμένου το φυσικό ουράνιο να καταστεί κατάλληλο για χρήση, πρέπει να εμπλουτιστεί ώστε να αυξηθεί η συγκέντρωση του U-235.

Ουράνιο που είναι εμπλουτισμένο σε βαθμό 3 έως 5% μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ενέργειας, ενώ για την κατασκευή όπλων απαιτείται συγκέντρωση 90% και άνω. Το Ιράν εμπλούτιζε ουράνιο σε βαθμό 20%.

Η συμφωνία ορίζει ότι το Ιράν θα δύναται να εμπλουτίσει ουράνιο μόνο έως τον βαθμό 3,67%, ενώ παράλληλα ορίζει πως το απόθεμα χαμηλά εμπλουτισμένου ουρανίου που διαθέτει η Τεχεράνη θα περιοριστεί κατά 98% και δεν θα υπερβαίνει τα 300 κιλά. Αμφότεροι περιορισμοί αίρονται μετά την πάροδο 15 ετών, δηλαδή το 2030.

Πλαφόν και στις υποδομές

Η JCPOA προβλέπει επίσης αποδυνάμωση της βιομηχανικής δυνατότητας του Ιράν να εμπλουτίσει ουράνιο, καθώς ορίζει πως η ισλαμική δημοκρατία θα δύναται να χρησιμοποιήσει περίπου το ένα τέταρτο των σχεδόν 20.000 σχετικών μηχανημάτων (φυγοκεντρικών διαχωριστήρων) που διέθετε το 2015.

Μια από τις δύο μονάδες εμπλουτισμού, στο Φορντό, έχει μετατραπεί σε ερευνητικό κέντρο όπου έως το 2030 επιτρέπεται να λειτουργούν μόνο 1.044 διαχωριστήρες του παλαιότερου τύπου, IR-1, οι οποίοι θα χρησιμοποιούνται για επιστημονικό και ερευνητικό έργο.

Ο εμπλουτισμός σε βαθμό 3,67% θα λαμβάνει χώρα στη δεύτερη κύρια μονάδα, στο Νατάνζ, όπου για 10 χρόνια το Ιράν επιτρέπεται να διαθέτει έως και 5.060 διαχωριστήρες τύπου IR-1.

Η οδός του πλουτωνίου

Το Ιράν κατασκεύαζε πυρηνικό σταθμό με βαρύ ύδωρ στην περιοχή του Αράκ για την παραγωγή πλουτωνίου.

Η συμφωνία προβλέπει ότι το Ιράν, σε συνεργασία με άλλες χώρες, θα ανασχεδιάσει τη μονάδα του Αράκ ώστε πρώτον να «ελαχιστοποιηθεί» η παραγωγή πλουτωνίου και δεύτερο να διασφαλιστεί ότι δεν θα παραχθεί υλικό που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όπλα (weapon-grade).

Η Τεχεράνη δέχτηκε επίσης να απενεργοποιήσει τον πυρήνα της μονάδας, αν και θα παραμείνει στη χώρα.

Το αποτέλεσμα φαίνεται στον χρόνο…

Η κυβέρνηση Ομπάμα εκτιμούσε πως η συμφωνία θα αυξήσει σε τουλάχιστον 12 μήνες τον ελάχιστο χρόνο που θα χρειάζεται το Ιράν για την κατασκευή ενός πυρηνικού όπλου, αντί για δύο έως τρεις μήνες που χρειαζόταν προηγουμένως.

Ο έλεγχος

«Τοποτηρητής» της συμφωνίας είναι η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA), που είναι βραχίονας των Ηνωμένων Εθνών. Έως τώρα η IAEA έχει πιστοποιήσει επανειλημμένα πως η Τεχεράνη τηρεί τα συμφωνηθέντα.

Οι πραγματογνώμονες της Υπηρεσίας έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε όλες τις δηλωμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Σε πολλές μονάδες έχουν τοποθετηθεί σφραγίδες ώστε να διασφαλιστεί πως οι υπέρμετροι διαχωριστήρες ουρανίου θα παραμείνουν ανενεργοί σε αποθήκες. Σε άλλους χώρους υπάρχουν κάμερες ασφαλείας. Η Υπηρεσία εκτιμά πως το 2017 τα κλιμάκιά της πέρασαν αθροιστικά το ισοδύναμο 3.000 ημερών στο Ιράν.

Σε περίπτωση που οι ελεγκτές υποψιαστούν την ύπαρξη κρυφών πυρηνικών μονάδων έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν πρόσβαση και το Ιράν είναι υποχρεωμένο να τους επιτρέψει την είσοδο εντός 24 ημερών – υποχρέωση που επίσης εκπνέει μετά από 15 χρόνια.

Εάν το Ιράν αρνηθεί την είσοδο, αρμόδια 8μελής Κοινή Επιτροπή είναι εξουσιοδοτημένη να επιβάλει ποινές. Στην επιτροπή συμμετέχει εκπρόσωπος του Ιράν, όμως για την απόφαση αρκεί απλή πλειοψηφία. Τα υπόλοιπα μέλη εκπροσωπούν τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ρωσία, την Βρετανία, την Γερμανία, την Γαλλία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή τους υπόλοιπους συνυπογράφοντες της JCPOA.

Οι ενστάσεις του Τραμπ

Ο κ. Τραμπ και σύμβουλοί του έχουν εκφράσει ανησυχίες για το κατά πόσο η συμφωνία συμφέρει τις ΗΠΑ μακροπρόθεσμα. Οι ενστάσεις τους κινούνται σε δύο άξονες: Πρώτον ότι μετά την πάροδο των 10 ή 15 ετών το Ιράν θα έχει την ελευθερία να επιδιώξει εκ νέου τις πυρηνικές φιλοδοξίες του και δεύτερον ότι η συμφωνία δεν τιμωρεί το βαλλιστικό πρόγραμμα της Τεχεράνης ούτε την επιρροή που ασκεί σε χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως στην Συρία και στον Λίβανο.

Ο αμερικανός πρόεδρος έχει επίσης διατυπώσει ενστάσεις για το περιθώριο 24 ημερών που παρέχεται στο Ιράν ώστε να επιτρέψει έλεγχο σε τυχόν ύποπτη, αδήλωτη τοποθεσία, εκτιμώντας ότι αυτός ο χρόνος επαρκεί για την εξαφάνιση αποδεικτικών στοιχείων.

Οι ευρωπαίοι εταίροι, Λονδίνο, Παρίσι και Βερολίνο, προσπαθούν να βρουν μια ενδιάμεση λύση που θα επιτρέπει την μερική τροποποίηση και διεύρυνση της συμφωνίας του 2015 ώστε να ικανοποιηθούν ορισμένα αιτήματα της Ουάσιγκτον.

Ωστόσο, η ιρανική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι δεν είναι διατεθειμένη να δεχτεί οιαδήποτε αναθεώρηση της συμφωνίας. Την Κυριακή ο πρόεδρος Χασάν Ρουχανί προειδοποίησε τον κ. Τραμπ πως τυχόν απόσυρση της Αμερικής από την JCPOA θα συνιστά «ιστορικό» λάθος.
Πηγή: skai.gr - Αλέξανδρος Μαράκης