Διχάζει κοινό και κριτικούς η documenta 14

Ο πρώτος κύκλος των δημόσιων δράσεων της documenta 14 στην Αθήνα τελείωσε και τώρα η συνέχεια καταρχάς και πάλι στο Πάρκο Ελευθερίας. Θεωρείται η σημαντικότερη έκθεση σύγχρονης τέχνης στον κόσμο και παραδοσιακά γίνεται κάθε πέντε χρόνια στο Κάσελ. Για πρώτη φορά στην ιστορία της η documenta ξεπέρασε τα ιστορικά και γεωγραφικά της όρια και έκανε την Αθήνα ισότιμο εταίρο της. Παλαιότερες παρουσίες της στην Καμπούλ ή το Κάιρο δεν είχαν την ίδια βαρύτητα. Μια φιλόδοξη και τολμηρή, πράγματι, ιδέα, με τον φιλόδοξο και ακόμα πιο τολμηρό τίτλο «Μαθαίνοντας από την Αθήνα».

Στη Γερμανία λίγα πράγματα γράφτηκαν στο Τύπο. Κυρίως ότι η documenta 14 διχάζει κοινό και κριτικούς. Ποιες είναι όμως οι εντυπώσεις των ίδιων των διοργανωτών; Η επιμελήτρια τέχνης Κατερίνα Τσέλου και βοηθός του Καλλιτεχνικού Διευθυντή Άνταμ Σίμτσικ απαντά στη Deutsche Welle:
«Από την πολύ απλή και πρακτική άποψη για το πόσος κόσμος ήρθε και ποιες ήταν οι απόψεις που μεταφέρθηκαν από τις συζητήσεις που κάναμε με φίλους από το χώρο και με το κοινό γενικότερα, είναι θετική».

Μερίδα του Τύπου πάντως στην Ελλάδα στάθηκε ιδιαίτερα επικριτική. Και η αλήθεια είναι πως η συνέντευξη Τύπου και σχετικά δελτία τα οποία προσπαθούσαν να ενημερώσουν για τις προθέσεις και τις δράσεις της documenta 14, ήταν κάτι παρά πάνω από απογοητευτικά. Επρόκειτο στην πλειονότητά τους για ακαταλαβίστικα, βερμπαλιστικά και κενόλογα κείμενα. Τι απαντά σε αυτή την κριτική η κυρία Τσέλου;
«Αν θέλετε μια απάντηση, για μένα θα ήταν ότι θα έπρεπε να παρακολουθήσει κανείς το ίδιο το πρόγραμμα πριν βγάλει οριστικά συμπεράσματα».

Τέχνη υπεροπτική και κλειστή

Σωστή η παρατήρηση, αλλά δυστυχώς ισχύει το γνωστό «verba volant, scripta manent», δηλαδή τα λόγια πετάνε, τα γραπτά μένουν. Πέρα όμως από τα συγκεκριμένα κείμενα, η σύγχρονη τέχνη εμφανίζεται χρόνια τώρα συχνά πολύ ερμητική, αυτοαναφορική και υπεροπτική. Σαν να δυσκολεύεται να επικοινωνήσει, να μιλήσει μια γλώσσα απλή και κατανοητή. Η εννοιολογική τέχνη έχει γίνει εμμονή στην παγκόσμια πρωτοποριακή σκηνή. Πρόκειται για το είδος αυτό τέχνης που δίνει πρωταρχική θέση στη γλώσσα και την ιδέα. Μια τέχνη που έχει παράξει σπουδαία έργα στο παρελθόν, αν ανατρέξουμε στις απαρχές της πριν από έναν αιώνα και το περίφημο «Ουρητήριο» του Μαρσέν Ντυσάν, αλλά και αργότερα. Επιπλέον αποκλεισμοί a priori δεν χωράνε στην τέχνη. Είναι όμως σήμερα πράγματι πρωτοποριακός αυτός ο τρόπος προσέγγισης ή μήπως έχει γίνει ένας νέος ακαδημαϊσμός; Πόσο πράγματι αφορά τον μέσο άνθρωπο η σύγχρονη τέχνη, ρωτήσαμε την κυρία Τσέλου;

«Ξέρετε, επειδή εγώ δουλεύω σε αυτό τον χώρο και αγαπώ την τέχνη και δουλεύω με τους καλλιτέχνες, θεωρώ ότι τον αφορά και θα έπρεπε να τον αφορά. Καταλαβαίνω ωστόσο τη δυσκολία που υπάρχει για μερίδα του κοινού να σχετιστεί και να διαβάσει εύκολα τη γλώσσα της».

Ας μην καταδικάσουμε από τώρα την documenta 14 στην Αθήνα κι ας ελπίσουμε πως θα βρει τον κατάλληλο τρόπο να προσεγγίσει ουσιαστικά το κοινό, για το οποίο δηλώνει πως τόσο ενδιαφέρεται. Είναι σημαντικό να τίθενται θέματα δημοκρατίας, ελευθερίας κτλ. Σημασία δεν έχει όμως μόνο τι λες αλλά και πώς το λες. Και επειδή επελέγη η περίοδος της χούντας ως πρώτη ενότητα των εκδηλώσεων, να θυμηθούμε μόνο πως ο Μίκης Θεοδωράκης του οποίου το όνομα συνδέθηκε όσο λίγων καλλιτεχνών με την αντίσταση κατά της δικτατορίας, συνέθεσε σπουδαία μουσική, η οποία έγινε γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο και έβαλε την ποίηση στο στόμα εκατομμυρίων Ελλήνων. Δεν είναι άραγε και για την τέχνη σήμερα ένα ζητούμενο να μιλήσει με απλότητα χωρίς να κουράζει;


Πηγή: Deutsche Welle - Μαρία Ρηγούτσου