100 χρόνια dada

Όταν ο Χούγκο Μπαλ, ο Τριστάν Τζαρά και ο Μαρσέλ Ζανκό στις 5 Φεβρουαρίου του 1916 συναντήθηκαν στη Ζυρίχη και εγκαινίασαν το «Καμπαρέ Βολταίρος» δεν ήθελαν τίποτα λιγότερο από το να φέρουν μια επανάσταση στην τέχνη. Και την έφεραν. Το Καμπαρέ Βολταίρος ήταν ένα μείγμα θεάτρου, καφέ, σκηνής ανάγνωσης κειμένων, γκαλερί και κλαμπ.

Ο Γερμανός καλλιτέχνης Χούγκο Μπαλ υπήρξε εμβληματική μορφή του κινήματος. Η εμφάνισή του στη σκηνή με μια ενδυμασία με γεωμετρικά σχέδια που παρέπεμπε σε κάτι ανάμεσα σε αρλεκίνο και αστροναύτη και η απαγγελία ενός κειμένου με λέξεις που δεν είχαν απολύτως κανένα νόημα όπως «μπλάγκο, μπουνγκ, μπάσο φατάκα, σλάμπα βούλα βούσα» συμπύκνωνε την χαρακτήρα του κινήματος.

Εμπνευστής ο Βολταίρος

Οι ντανταϊστές ήθελαν να δημιουργήσουν μια νέα τέχνη ή μάλλον μια αντί-τέχνη. Το γεγονός ότι έδωσαν το όνομα του περίφημου Γάλλου διαφωτιστή Βολταίρου στον τόπο των συναντήσεων τους δεν ήταν βέβαια τυχαίο. Το περίφημο μυθιστόρημά του «Καντίντ» είναι μια παρωδία πάνω στην αναζήτηση του νοήματος και της λογικής.

Όταν ιδρύθηκε το καλλιτεχνικό κίνημα του ντανταϊσμού, η Ευρώπη βρισκόταν ήδη δύο χρόνια μέσα σε ένα φοβερό και παράλογο πόλεμο: τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλοί καλλιτέχνες αναζήτησαν καταφύγιο στην ουδέτερη Ελβετία.

Το όνομα Νταντά ανακάλυψαν σε ένα γαλλογερμανικό παιδικό λεξικό οι καλλιτέχνες Χούγκο Μπαλ και Ρίχαρντ Χίλζενμπεκ. Σημαίνει κάτι σαν το μικρό ξύλινο αλογάκι. Οι συνάδελφοί τους καλλιτέχνες ενθουσιάστηκαν. Θα άρχιζαν και πάλι από το μηδέν να ανακαλύπτουν τον κόσμο όπως κάνουν τα παιδιά.

Επανάσταση απέναντι στο συμβατικό

Το παράλογο, το παράδοξο, το ακατανόητο, το περιπαικτικό ήταν η ουσία της δημιουργίας τους. Από τα πιο γνωστά έργα στην ιστορία της τέχνης είναι η Μόνα Λίζα με μουστάκι που ζωγράφισε το 1919 ο Μαρσέλ Ντισάν.

Οι καλλιτέχνες στη διάρκεια του χρόνου έφυγαν από τη Ζυρίχη και διέδωσαν τις ιδέες τους σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Τριστάν Τζαρά έπεισε στο Παρίσι τον Αντρέ Μπρετόν. Όμως υπήρχαν και αντιπαλότητες. Ο Γερμανός εικαστικός Κουρτ Σβίτερς δεν έγινε ποτέ δεκτός στο κλαμπ των ντανταϊστών και ίδρυσε το δικό του παράρτημα στο Ανόβερο με την επωνυμία Μερτζ. Μια λέξη που επίσης δεν σήμαινε τίποτα.

Το κίνημα του ντανταϊσμού με έργα όπως το «Ουρητήριο» του Μαρσέλ Ντισάν ή στον κινηματογράφο με ταινίες του Χανς Ρίχτερ είχε μεγάλη επιρροή στη δημιουργία μιας νέας αισθητικής, κυρίως πειραματικής. Όλα αυτά τα παράλογα έργα τέχνης ήταν μια επανάσταση απέναντι σε μια ψευτοηθική και μια διαβρωμένη πολιτική. Ωστόσο από ένα σημείο και πέρα το τότε «επαναστατικό» έτεινε να γίνει ένας νέος «ακαδημαϊσμός», όπως συχνά συμβαίνει με την τέχνη.


Πηγή: Deutsche Welle - Ζαμπίνε Έλτσε / Μαρία Ρηγούτσου