"Θαμμένο" στα γρανάζια της γραφειοκρατίας το αρχαίο θέατρο Μενιδίου

Στα γρανάζια της γραφειοκρατία έχει κολλήσει η ανάδειξη του αρχαίου θεάτρου στο Μενίδι που ανακαλύφθηκε το 2007, κατά τη διάρκεια χωματουργικών εργασιών σε οικοδομή.

Μάλιστα, οι αρχαιολόγοι τονίζουν ότι –τη στιγμή που οι ανασκαφές προχωρούν με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς- κινδυνεύει να μείνει θαμμένο ένα από τα καλύτερα θέατρα της αρχαιότητας.

Η μέχρι τώρα ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως μια ολόκληρη κερκίδα, πλάτους 5 μ. (στο δυτικό της τμήμα) και 22μ. (στο ανατολικό της τμήμα) με 11 σειρές καθισμάτων από ασβεστολιθικούς δόμους σε ημικυκλική διάταξη, που είχαν μεταφερθεί προφανώς από κάποια περιοχή λατομείου λίθου
Για την ύπαρξη του θεάτρου Αχαρνών, μαρτυρούν δύο σημαντικότατες επιγραφές του β΄ μισού του 4ου αι. π.Χ.
Μία αναθηματική που είχε βρεθεί από παλιά (άγνωστης προέλευσης από μερικούς, κατά άλλους προερχόμενη από την περιοχή των Αγ. Σαράντα Μαρτύρων) αναφέρει τα έσοδα από τη μίσθωση του θεάτρου σε ιδιώτες για παραστάσεις τραγωδίας ή κωμωδίας, από τα οποία θα πληρώνονταν οι λατρευτικές ανάγκες του δήμου. Μια άλλη στήλη, όπου αναγράφονταν δύο ψηφίσματα, βρέθηκε σε δεύτερη χρήση, ως κάλυμμα αγωγού, το 1987, από την κ. Μαρία Πλάτωνος, στην ανασκαφή ενός ρωμαϊκού λουτρού πίσω από τον Αγ. Γιάννη, στην οδό Λιοσίων και σε πολύ μικρή απόσταση (150 μ.) από το σημείο εύρεσης του θεάτρου. Με τα ψηφίσματα αυτά τιμώνται ο ταμίας του δήμου για τη χρηστή διαχείριση του ταμείου της πόλης, ο δήμαρχος Αχαρνέων και ο επιμελητής Διονυσίων. Τους απονέμεται έπαινος και στεφάνι από κισσό. Η δημόσια αναγγελία της απονομής των στεφανιών θα γινόταν στο θέατρο του δήμου, όπου κατά την εορτή των Διονυσίων, αυτού και οι εγγονοί τους θα είχαν την τιμή εφ΄ όρου ζωής, να κάθονται στα πρώτα έδρανα (τις λεγόμενες προεδρίες). Η στήλη με τα ψηφίσματα θα στηνόταν με φροντίδα του δημάρχου και έξοδα από το δημόσιο ταμείο, στο ιερό της Ιππίας Αθηνάς.
Το Αρχαίο Θέατρο Αχαρνών αποκαλύφθηκε στην οδό Σαλαμίνος αριθ. 21 κοντά στη διασταύρωση με την οδό Λιοσίων, στο κέντρο του σημερινού δήμου κατά την παρακολούθηση εκσκαφής σε ιδιωτική ιδιοκτησία, για την ανέγερση τριώροφης οικοδομής. Οι αμφιθεατρικά τοποθετημένοι ορθογώνιοι ασβεστολιθικοί δόμοι, που εμφανίστηκαν και διαμόρφωναν σειρές εδράνων, δεν άφηναν από την αρχή αμφιβολία για την ταύτιση του ευρήματος: ανήκαν στο κυκλικό κοίλο ενός αρχαίου οικοδομήματος. Οι οικοδομικές εργασίες διακόπηκαν και άρχισε αμέσως η σωστική αναγραφή του οικοπέδου με έκτακτες επιχορηγήσεις του Υπουργείου Πολιτισμού και τη βοήθεια του Δήμου Αχαρνών (με την παραχώρηση δύο εργατών) και κάποιου χορηγού που διατηρεί την ανωνυμία του.
. Τα προϊόντα της επεξεργασίας των λίθων (η λατύπη) δείχνουν ότι η τελική επεξεργασία έγινε επί τόπου. Ανασκάφθηκε επίσης μικρό τμήμα κερκίδας, βόρεια της πρώτης, που συνεχίζεται άθικτη, όπως πιστεύει η κ. Πλάτωνος, κάτω από το θεμέλιο της νεόκτιστης καφετέριας, που έχει θεμελιωθεί σε ψηλότερο επίπεδο από αυτό του θεάτρου και το μισό άλλης προς τα νότια της πρώτης, που συνεχίζεται κάτω από το οδόστρωμα της οδού Σαλαμίνος. Επίσης αποκαλύφθηκε και πολύ μικρό τμήμα της ορχήστρας σε βάθος 2,3 περίπου μέτρων. Είναι φανερό ότι το υπόλοιπο τμήμα του κοίλου, οι πάροδοι, η ορχήστρα και το σκηνικό οικοδόμημα βρίσκονται κάτω από τα προς βορρά κτίσματα και κάτω από το δρόμο. Αναμένεται να αποκαλυφθούν όταν θα συνεχισθεί η ανασκαφική έρευνα που σταμάτησε, ελλείψει πιστώσεων, το καλοκαίρι του 2007 και όταν ολοκληρωθεί η απαλλοτρίωση των γειτονικών οικοπέδων, που αποφασίστηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, όπου αυτό εκτείνεται.
Ο προσανατολισμός του θεάτρου είναι προς τα Δ-ΒΔ. Οι κερκίδες έχουν θεμελιωθεί στο φυσικό ελαφρώς επικλινές προς τα ανατολικά έδαφος. Στην πίσω πλευρά των δόμων υπάρχει μια αμελώς διαμορφωμένη προεξοχή, που χρησίμευε πιθανότατα για να ακουμπούν τα πόδια τους οι καθισμένοι στις υπερκείμενες θέσεις θεατές. Το πλάτος των εδωλίων είναι σχετικά μικρό (από 0,22 έως 0,40 μ.) ενώ η απόσταση μεταξύ τους ποικίλλει, καθώς έχουν ελαφρώς μετακινηθεί, κατά τόπους και μερικά τμήματα, κυρίως από τη νότια κερκίδα λείπουν. Κάτω από τον διάδρομο, μεταξύ της ορχήστρας και των πρώτων καθισμάτων φαίνεται ότι υπάρχουν δόμοι ακτινωτά διατεταγμένοι (βρέθηκε ένας και στην βόρεια παρειά εμφανίζεται άλλος) που καλύπτουν τον αποστραγγιστικό αγωγό που είναι απαραίτητος για τη διοχέτευση των νερών της βροχής, καθώς ο υδροφόρος ορίζοντας της περιοχής είναι πολύ ψηλά. Ανάλογη διάταξη συναντούμε στο θέατρο Σικυώνας στην Κόρινθο και της Ηράκλειας στην Ιταλία, που χρονολογούνται στα τέλη του 4ου αρχές 3ου αιώνα. Μεταξύ της 10ης και της 11ης σειράς καθισμάτων υπήρχε το διάζωμα, δυστυχώς κατεστραμμένο από παλιά άροση, που μόνο μικρό τμήμα του διασώθηκε προς τα βόρεια. Στα ανατολικά του οικοπέδου, όπου θα εκτεινόταν το άνω τμήμα του θεάτρου, η διατάραξη από την άροση και την οικοδομική δραστηριότητα δε μας επιτρέπει να εξαγάγουμε σαφή συμπεράσματα για τη μορφή και τα υλικά του «επιθεάτρου». Υπάρχει όμως η πιθανότητα να ήταν ξύλινο.
Από την περίμετρο της ορχήστρας εντοπίστηκαν πέντε δόμοι, διαφορετικού μεγέθους ο καθένας με επιμελημένη την ορατή προς τους θεατές επιφάνεια και λίγο βαθύτερα μικρό τμήμα του χαλικόστρωτου δαπέδου της ορχήστρας. Κομμάτια κατεργασμένων μαρμάρων που βρέθηκαν στην περιοχή αυτή, πολλά καμπύλου σχήματος, προέρχονται πιθανώς από τους μαρμάρινους θρόνους της προεδρίας. Ανασκάφηκαν δύο κάθετες ράμπες μεταξύ των τριών κερκίδων. Στα νότια εντοπίστηκαν δύο βαθμίδες κλίμακας, διαμορφωμένες από πατημένο χώμα, και μικρούς λίθους. Ο μη εντοπισμός τους όμως στην βόρεια κλίμακα, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτές ή καταστράφηκαν ή ότι μεταξύ των κερκίδων σχηματιζόταν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο κεκλιμένο επίπεδο χωρίς βαθμίδες (ράμπα). Η κατοίκηση του χώρου πριν τη δημιουργία του θεάτρου, όπως συμπεραίνεται από την παρουσία προϊστορικών οστράκων και λεπίδων οψιανού στην επίχωσή του και ειδικά μεταξύ των εδράνων, φαίνεται να είναι παλαιότατη (από το 3000 περίπου π.Χ.). Μεταξύ των ευρημάτων συγκαταλέγονται 12 αρκετά διαβρωμένα χάλκινα νομίσματα, από τα οποία λίγα της εποχής φραγκοκρατίας, με τελευταίο χρονολογικά ένα νόμισμα του Γεωργίου του Α΄.Η κατασκευή του θεάτρου δε μπορεί να αναχθεί με βεβαιότητα σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο, οπωσδήποτε όμως η χρονολογία των επιγραφών που αναφέρουν το θέατρο (μέσα του 4ου αι. π.Χ.) μας δίνουν ένα χρονολογικό όριο πριν από το οποίο το θέατρο ήταν ήδη σε χρήση. Μετά την ολοκλήρωση της έρευνας και τη μελέτη του ανασκαφικού υλικού (που βρίσκεται βέβαια σε αρχικό στάδιο) αναμένεται να προσδιοριστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ο χρόνος κατασκευής και λειτουργίας του, οι χρονολογικές φάσεις και μετασκευές του, και να αντληθούν πληροφορίες για το ακριβές σχήμα το μέγεθος του κοίλου και της ορχήστρας.

Πηγή: Γιώργος Κεραμιτζόγλου